Chảy máu mũi - Nguyên nhân - xử trí - cách phòng ngừa

1. Chảy máu mũi là gì?

      Chảy máu mũi, còn được gọi là chảy máu cam, là tình trạng có máu chảy ra từ một bên hoặc cả hai bên mũi. Hầu hết các trường hợp chảy máu cam đều xuất hiện ở một bên mũi, ít khi xuất hiện ở cả hai bên. Đây không phải là một bệnh mà là triệu chứng chung do nhiều nguyên nhân gây nên.

2. Phân loại chảy máu mũi
Gồm có 3 loại chảy máu mũi, đó là:

• Chảy máu do điểm mạch Kisselbach

• Chảy máu do động mạch

• Chảy máu toả lan do mao mạch

3. Chẩn đoán vị trí chảy máu

3.1. Chảy máu mũi trước:
      Là tình trạng chảy máu ở phía trước mũi. Phần lớn các trường hợp chảy máu cam chính là chảy máu mũi trước, chiếm đến 90% các trường hợp. Tình trạng này thường gặp ở những người sống nơi có khí hậu lạnh, khô hanh hoặc sử dụng điều hòa, lò sưởi trong thời gian dài, khiến niêm mạc mũi khô, mất độ đàn hồi, dễ nứt nẻ và dẫn đến chảy máu.

      Ở chảy máu mũi trước, lượng máu chảy ít nhưng kéo dài, thường chỉ xảy ra ở một bên mũi. Nếu được sơ cứu và xử lý kịp thời thì máu sẽ ngừng chảy.

3.2. Chảy máu mũi sau:
      Là tình trạng máu chảy xuất phát từ phần trong và sâu của mũi, chiếm khoảng 10% các trường hợp chảy máu cam. Người lớn tuổi, người bị cao huyết áp hoặc chấn thương vùng mặt, mũi thường gặp phải tình trạng này. Trong trường hợp này, máu thường chảy cả hai bên mũi, lượng máu nhiều và có thể chảy về phía sau rồi xuống cổ họng. Chảy máu mũi sau thường khó kiểm soát và nguy hiểm hơn. Bệnh nhân có thể rơi vào tình trạng nguy kịch nếu không được phát hiện và can thiệp đúng cách.

4. Nguyên nhân

4.1. Toàn thân

• Bệnh lý tim mạch: Tăng huyết áp, dị dạng mạch máu...

• Bệnh lý về máu: Suy tủy, rối loạn chức năng đông - cầm máu...

• Bệnh lý mạn tính: Xơ gan, suy thận

• Do dùng thuốc: Thuốc chống đông máu, dùng corticoid kéo dài

• Nguyên nhân khác: Suy giảm miễn dịch, ngộ độc, các bệnh lý di truyền

4.2. Tại chỗ

• Viêm nhiễm: Viêm mũi xoang cấp, viêm mũi xoang dị ứng đợt bội nhiễm...

• Chấn thương: Ngoáy mũi, va đập, tai nạn, sau phẫu thuật mũi xoang...

• Do khối u: U mao mạch, u hốc mũi, ung thư vòm mũi họng, ung thư sàng hàm...

• Do dị vật: Thường gặp ở trẻ em, để lâu có thể dẫn đến viêm loét, hoại tử...

• Giải phẫu bất thường: Dị dạng mạch máu, phình mạch...

• Nhiễm độc: Hít phải các hóa chất độc hại như acid, kim loại nặng...

4.3. Chảy máu mũi vô căn:
      Không do các nguyên nhân kể trên.

5. Xử trí

      Khi gặp chảy máu mũi, nguyên tắc đầu tiên là phải dùng mọi biện pháp để cầm máu, sau đó mới đi tìm nguyên nhân, tránh để tình trạng chảy máu kéo dài gây nguy hiểm đến tính mạng bệnh nhân.

Các phương pháp xử trí bao gồm từ cơ bản đến chuyên sâu:

Sơ cứu ban đầu (ưu tiên hàng đầu):

• Đặt bệnh nhân ở tư thế ngồi thẳng, đầu hơi ngả về phía trước.

• Bóp chặt cánh mũi và thở bằng miệng trong khoảng 10–15 phút đến khi máu chảy chậm hoặc ngừng chảy.

• Có thể sử dụng bông có tẩm thuốc co mạch đưa vào vị trí chảy máu.

• Không nên ngả đầu về phía sau vì máu có thể chảy vào cổ họng, khí quản gây các vấn đề về hô hấp.

• Nếu có máu trong miệng, nên khạc nhổ ra ngoài.

Can thiệp y tế:

• Nhét meche:

  • Nhét meche mũi trước cho trường hợp chảy máu nhẹ và vừa

  • Nhét meche mũi sau cho trường hợp chảy máu nặng

• Đốt cầm máu bằng Bipolar trong trường hợp xác định được điểm chảy máu qua nội soi.

• Kỹ thuật chuyên sâu:

  • Đốt động mạch bướm khẩu cái dưới nội soi

  • Nút mạch trong trường hợp chảy máu nặng, khó cầm

6. Phòng ngừa chảy máu mũi

      Chảy máu cam tuy thường không nghiêm trọng nhưng khó kiểm soát. Có thể phòng ngừa bằng những cách sau:

BS.CKI Trần Cẩm Vinh

Bệnh viện Đa khoa Tâm Trí Cao Lãnh

• Hạn chế ngoáy mũi mạnh hoặc tác động tiêu cực đến mũi và vùng mặt

• Đeo khẩu trang khi thời tiết hanh khô hoặc ô nhiễm

• Tránh ngồi điều hòa quá lâu, nên thường xuyên thay đổi không khí

• Vệ sinh mũi bằng nước muối sinh lý thường xuyên và đúng cách

• Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, đặc biệt là bổ sung vitamin C